Historia Obserwacji Meteorologicznych

Article Image

Obserwacje meteorologiczne na Śnieżce rozpoczęte zostały montażem barometru i termometrów w roku 1824 w Kaplicy Św. Wawrzyńca. Pomiary rozpoczął Karol Siebenhaar, które następnie prowadzone były nieprzerwanie do roku 1934, rozszerzone o takie parametry jak:

-wysokość opadów
-kierunek wiatru
-wilgotność powietrza
-elektryczność atmosfery
-czas wschodów i zachodów słońca

5 lipca 1827 roku podjęto decyzję o prowadzeniu nieprzerwanych obserwacji klimatycznych w miesiącach letnich, co jednak 16 sierpnia 1834 roku zostało uniemożliwione przez burzę. Tego dnia 1 turysta poniósł śmierć, a przyrządy meteorologiczne uległy zniszczeniu, co przerwało dziesięcioletni okres pomiarowy. Friedrich Sommer, późniejszy właściciel schroniska, prowadził w późniejszym czasie sporadyczne pomiary, jednak nie odnaleziono żadnych notatek z tamtego okresu. Rok 1880 oznaczał dla badaczy ponowne podjęcie regularnych obserwacji przez telegrafistę austriackiego urzędu telefonicznego, w budynku schroniska zlokalizowanego po stronie czeskiej. W roku 1886 prowadzone pomiary rozszerzono o rejestrację ciśnienia, co umożliwiło szerszy ogląd sytuacji atmosferycznej.

Stare obserwatorium
W roku 1897 ukończony został projekt budowy pierwszego obserwatorium na Śnieżce, wzniesionego z inicjatywy kierownika Instytutu Meteorologicznego w Berlinie. Pomiary atmosferyczne rozpoczęto 1 lipca 1900 roku, jednak brak odpowiedniej drogi dojazdowej oznaczał dla badaczy konieczność ręcznego transportu notatek. Z tych względów, a także najwyższej klasy sprzęt pomiarowy, obiekt badawczy w obrębie najwyższego szczytu Karkonoszy stanowił jedną z najdroższych inwestycji w Europie. Prowadzono w nim również obserwacje wyjątkowych zjawisk, takich jak ognie Św. Elma oraz szadź.

Dzięki pracy wyjątkowych badaczy - Kurta Glassa oraz asystenta obserwacyjnego Pawła Poloczka, II wojna światowa w żaden sposób nie wpłynęła na przerwę w prowadzonych pomiarach. Nie zważając na rozkazy generała Von Verga nakazujące wysadzenie budynku, w dalszym ciągu niestrudzenie prowadzili oni obserwacje w obiekcie. 17 maja 1945 roku Obserwatorium zostało przejęte przez czeskich partyzantów, którzy jednak mieli na uwadze pomiary atmosferyczne dla lotnictwa. Przez wzgląd na posiadanie dwóch analogicznych obserwatoriów, 16 lipca 1945 polska służba meteorologiczna przejęła Śnieżkę, co umożliwiło Glassowi i Poloczkowi dalsze prowadzenie obserwacji do roku 1946. Wszelkie obserwacje w tym czasie przeprowadzane były w miejscach takich jak:

-przygotowany taras
-dach budynku
-ogródek meteorologiczny

Niestety, ze względu na niekorzystne warunki obiektu oraz szczególną lokalizację, pomiary zostały ograniczone do podstawowych wartości atmosferycznych, standardowych w przypadku etatowych stacji synoptycznych. Na miejscu znajdowały się takie przyrządy jak:

-barograf Sprunga
-anemograf Steffensa-Heddego
-aktynometr Michelsona
-psychrometr Hassmana
-heliograf Campbella-Stokesa
-pluwiograf Hellmanna
-zestaw termometrów
-deszczomierze

Obserwatorium od początku swojego funkcjonowanie obarczone było niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi w postaci silnych wiatrów, szadzi oraz oblodzenia. Przez wzgląd na te czynniki niezbędne było przeprowadzanie częstych remontów, W roku 1949 utworzony został pierwszy projekt budowy nowego obiektu, z kolei w roku 1969 wszczęto samą budowę. Ponadprzeciętna inwestycja obejmowała nie tylko samo obserwatorium, ale również przygotowanie dróg dojazdowych na szczyt oraz rozbiórkę starego schroniska. Sama droga remontowana była w latach 1964-1971, z kolej w roku 1967 wzniesiono tymczasowy budynek w pobliżu Domu Śląskiego, który pracownicy traktowali jako zaplecze. Prace budowlane prowadzone były wyłącznie od czerwca do września, ze względu na panujące warunki atmosferyczne. Poza wyżej wskazanymi projektami, niezbędna okazała się również budowa nowego ujęcia wodnego dla wszelkich obiektów na Śnieżce, spełniających funkcję pompy wody do zbiorników na wysokość 200 metrów. Budowa nowego Obserwatorium zakończona została 13 listopada 1974 roku, z kolei obserwacje rozpoczęto już 1 stycznia 1975 roku. Przez okres 2 lat prowadzone były pomiary równoczesne, do 23 października 1976 roku. W nowym obserwatorium rozszerzono również obserwacje o m.in. promieniowanie słoneczne (całkowite oraz rozproszone).

Oddział PAN we Wrocławiu wraz z Obserwatorium na Śnieżce rozpoczął w latach 70-tych szczególny program obserwacji nocnego świecenia atmosfery - tzw. obłoków srebrzystych. Dodatkowo prowadzono wspólnie pomiary hydrometeorologiczne w obszarze torfowisk na Równi pod Śnieżką. Nowe obserwatorium wznoszono zgodnie z ideą nieustannego poszerzania standardowych pomiarów o m.in. badania radioaktywnego skażenia atmosfery oraz zanieczyszczenia opadów i powietrza.

4 października 1985 roku, Obserwatorium Wysokogórskie na Śnieżce nadano tytuł zmarłego kierownika mgr Tadeusza Hołdysa. Niekorzystny stan techniczny oraz zagrożenie dla turystów skutkowały rozbiórką starego budynku w roku 1989, w miejsce którego przeniesiony ostał ogródek meteorologiczny z deszczomierzami ze starej lokalizacji po stronie czeskiej. Projekt pełnego przenisienia Starego Obserwatorium oraz wzniesienia go w Karpaczu napotkał jednak problemy z zarówno pieniędzmi, jak również pomyślnymi decyzjami, co skutkowało finalnym niedoprowadzeniem go do końca. Kilkanaście lat konsekwentnej dewastacji zmusiło władze do poddania budynku rozbiórce. Pamiątką po Obserwatorium na Śnieżce jest obecnie belka stanowiąca ramę drzwi wejściowych.

16 marca 2009 roku stanowi znamienny dzień, w którym osunęła się podłoga górnego dysku obserwatorium wskutek eksploatacji materiałów oraz spawy. Pozostałe dyski nie uległy jednak uszkodzeniu. Odbudowę rozpoczęto w lipcu 2009 roku od demontażu nadwyrężonych elementów oraz pełnego zabezpieczenia budynku.