Historia Śnieżki

Poczta Gdynia kwiatowa

Article Image

Pierwszego udokumentowanego wejścia na Snieżkę dokonał jeden z czeskich mieszczaninów z Benatek znad Jizerou. Pomimo tego, iż współcześnie zdobycie Śnieżki nie stanowi szczególnego osiągnięcia, w tamtych czasach zdobycie najwyższego szczytu Karkonoszy poprzedzały z pewnością długie przygotowania, męczące wędrówki przez gęste bory oraz permanentny ciąg kosodrzewiny. Inna opowiadana wersja mówi o grupie dwunastu mieszkańców z miejscowości Trutnowo, którzy 7 sierpnia 1577 roku pod przewodnictwem Mistrza Szymona podjęli się zdobycia Śnieżki. Pierwsze zimowe podejście na najwyższy szczyt Sudetów miało miejsce 17 stycznia 1806 roku przez księcia Ferdynanda von Ruppersberg z Marburgu w Hesji, co zapisane jest w księgach pamiątkowych w Hampelbaude. Przypuszcza się, że zimowe wejścia miały miejsce wcześniej od łatwiejszej strony południowej, jednak nie ma na to dowodów w postaci notatek. Badania mające na celu określenie rzeczywistej wysokości Śnieżki swój początek miały w latach 1564-1569, stwierdzając, iż góra wznosi się ponad 2000 m n.p.m. Czas ten stanowi również rozpoczęcie działalności górniczej w Obřím důle, jednak notatki z pierwszymi wzmiankami datowane są już na rok 1456. Śnieżka stanowi miejsce szczególnie bogate w rudy, czego dowodem jest fakt, iż ich wydobywania zaprzestano dopiero w roku 1959. Od 2004 roku część wykopalisk została udostępniona do zwiedzania z przewodnikiem, czego można dokonać w lipcu i sierpniu od czwartku do niedzieli.

Kolejne wieki po pierwszym zdobyciu Śnieżki zwielokrotniły popularność Śnieżki, z czego chętnie korzystali w szczególności kuracjusze z okolicznych uzdrowisk. W XVIII stanowiła ona jeden z najchętniej odwiedzanych szczytów w Europie, do czego bez wątpienia przyczyniło się wzniesienie Kaplicy Św. Wawrzyńca 10 sierpnia 1681 roku, której fundatorem był Hrabia Christof Leopold von Schaffgotsch. Po jej poświęceniu przez opata Bernarda Rosa z Krzeszowa rozpoczęto regularne przeprowadzanie nabożeństw. Budowa tego rodzaju obiektu w miejscu tak trudnym i niedostępnym stanowiło dodatkowe podkreślenie praw Polaków do tego terenu. Wydarzenie niosło dodatkową wartość dla samego rodu Schaffgotschów, którzy w ostatnim czasie byli obdarzeni szczególną niechęcią przez cesarza, który w ramach tego skonfiskował cały majątek Karkonoski, sprzedając go następnie w ręce czeskiego rodu Czerninów. Po odzyskaniu swoich dóbr w 1649 roku, Christof podjął decyzję o wzniesieniu Kaplicy i tym samym udokumentowaniu swoich praw. 28 kwietnia 1653 roku rozpoczął on prace nad projektem, jednak prędko zakończył się one sądem cesarskim z powodu sprzeciwu ze strony leśniczego Humprechty Czerniny. Po 12 latach oczekiwania na odpowiedź, Hrabia Schaffgotsch wznowił prace nad obiektem, zawierając umowę z mistrzem murarskim Bartłomiejem Nantwigiem z Gryfowa. Po licznych trudnościach finansowych i innych czynnikach, prace nad Kaplicą ostatecznie ukończono po czternastu latach. Efektem tego było dołączenie do turystów licznych pielgrzymów, zmierzających do kościoła aby czynnie uczestniczyć w nabożeństwach. Jednymi z podróżnych byli m.in. Goethe, a także późniejszy prezydent USA J.Q. Adams.

W roku 1810 zaprzestano odprawiania nabożeństw, co przyczyniło się do opustoszenia Kaplicy. 14 lat później jeden z handlarzy skór Karol Siebenhaar podjął decyzję o wykorzystaniu nieczynnego obiektu jako schronisko dla turystów, w którym do roku 1840 gwarantował wędrowcom ciepły posiłek, nocleg i schronienie. W roku 1850 jego następca Friedrich Sommer podjął decyzję o budowie pierwszego prawdziwego schroniska na Śnieżce, a także o renowacji kaplicy, którą następnie ponownie poświęcił kardynał Henryk Foster z Wrocławia. Utworzony przez niego obiekt spłonął w roku 1857, jednak po pięciu latach wzniesione zostało następne schronisko, nad którym sprawował pieczę do roku 1967. Warto w tym miejscu wspomnieć o fakcie, iż budynek ten od roku 1857 mieścił najwyżej położoną w Prusach agencję pocztową, w której wydana została pierwsza świecie widokówka. W roku 1868 wybudowane zostało drugie schronisko po stronie czeskiej, funkcjonujące aktywnie do końca lat 80 XX wieku. W roku 2004, ze względu na niebezpieczny stan techniczny zostało rozebrane. Oba wyżej wspomniane ośrodki zakupione zostały przez znanego ze Skalnych Miast Friedricha Pohla, który wydzierżawił karczmę u wejścia do labiryntu i przystosował jezioro wewnątrz do swobodnych przejażdżek łódką. Inwestycje poczynione przez niego w znacznym stopniu zwiększyły standard obiektu, przyciągając tym samym bogatych klientów o północnej strony Karkonoszy. Dodatkowo upowszechnił on konne wycieczki bądź w lektykach w towarzystwie przewodników. Ród Pohlów sprawował pieczę nad dwoma schroniskami przez okres 70 lat, zapewniając jednam wyłącznie Czeskiej Boudzie całoroczne funkcjonowanie. Lato 1912 roku było okresem, w czasie którego wzbogacono południowe zbocze Śnieżki stacją pomp wodnych, doprowadzającą do 30 litrów wody na szczyt. Pompownia funkcjonowała do zimy lat 1956-1957, w czasie której zamarzło. Dodatkowym sposobem transportu wody na szczyt był równie funkcjonujący w tym czasie wyciąg czeski, wykorzystujący w tym celu beczki podwieszane do lin. Ze względu na walkę większości załogi w czasie I wojny światowej, obiekty musiały zostać zamknięte. Chwilę przed rokiem 1938 na najwyższym szczycie Karkonoszy ustawiono masywny słup geodezyjny pod stronie czeskiej.

Szczególną częścią historii nierozerwalnie związaną ze Śnieżką są tzw. tragarze. Zawód ten, ze względu na brak dróg zajmował się transportem materiałów, a także zmęczonych turystów w lektykach. Wzniesienie schroniska przez Sommera miało znaczny wpływ na zwiększenie ich roli w społeczeństwie, poprzez nadanie im szczególnej roli zaopatrzenia całego obiektu. Pierwszy z zespołów ze Śląska w głównej mierze nosił opał i materiał budowlany z budynku Obří bouda. Druga trasa z kolei prowadziła z Wielkiej Upy poprzez Růžohorke. Do schroniska dostarczane były zarówno wszelkie akcesoria kuchenne, jak również materiał budowlane i opał. Średnia waga pojedynczego ładunku sięgała 100 kg, a największe z nich wynosiły nawet 165 kg. Takie pakunku wznoszone były na szczyt w ciągu 5 godzin, a następnie przeliczane przez księgową na przystosowanej wadze. W większości przypadków tragarze wywodzili się z rodziny Hoferów, praktykujący zawód do roku 1961, w którym zaprzestano tej praktyki. Jeden z potomków tego rodu do dziś prowadzi firmę transportową, z kolej Walter Hofer jest właścicielem wyciągów narciarskich w Wielkiej Upie.

Obserwacje meteorologiczne prowadzone są na Śnieżce od roku 1880, które stanowiły główną przyczynę wzniesienia obserwatorium w roku 1900. Jeżeli chodzi o inwestycje w ówczesnej Europie była to bezsprzecznie największa z nich. 5 lat później wybudowano pierwszą drogę na najwyższy szczyt Sudetów, upamiętniający 25 rocznicę założenia Towarzystwa Karkonoskiego. Lata przedwojenne przez wzgląd na swój szczególny charakter zmusiły Czechosłowację do wzniesienia szeregu umocnień wojennych na granicy z Niemcami, w tym część biegnących przez Karkonosze. System obronny ominął Śnieżkę, jednak umiejscowiony zostałna grzbiecie Luchni Hory oraz w dolinie Obří důl. Śnieżka w czasie II wojny światowej pełniła szczególną rolę, ze względu na fakt iż Niemcy wykorzystywali jej szczyt jako stacja radiowa lotnictwa z łącznością z główną kwaterą Hitlera. Razem z Lucznią Boudy i Luchnią  Hory stanowiła ona główny obszar szkoleniowy dla żołnierzy Luftwaffe i Wermachtu, prowadzących w przyszłości działalność na północy Europy. Rok 1940 przyniósł zagrożenie pobliskiemu schronisku w postaci samolotu ćwiczebnego Focke-Wulf. rozbitego na zboczach Śnieżki. Innym tragicznym w skutkach wypadkiem było rozbicie samolotu z dwudziestoma trzema żołnierzami w roku 1945. Zbliżający koniec wojny zmusił władze niemieckie do podjęcia decyzji o wysadzeniu obserwatorium, jednak zapał kierownika Glassa i sprzyjające warunki pozwoliły uratować obiekt przed pełnym zniszczeniem. Po roku 1945 Śnieżka wyznaczała granicę między państwem polskim a czechosłowackim.

Do lat 70 ubiegłego wieku niemożliwe było przekroczenie granicy polsko-czechosłowackiej, a na szczycie znajdowała się nawet lina rozdzielająca dwa państwa. Ten stan rzeczy został jednak zmieniony dzięki podpisaniu konwencji o tzw. "małym ruchu przygranicznym", umożlwiającym bezproblemowe poruszanie się po szlaku granicznym. W lipcu 1978 roku miało miejsce spotkanie dysydentów na szlaku pomiędzy Luční a Obří Bouda, w którym uczestniczyli m.in.:

-Adam Michnik
-Jacek Kuroń
-Jan Lityński
-Antoni Macierewicz
-Václav Havel
-Marta Kubišová
-Tomáš Petřivý
-Jiří Bednář

17 marca 1990 odbyło się wyjątkowe spotkanie Lecha Wałęsy z Václavem Havelem na przełęczy Karkonoskiej, z kolej 10 sierpnia 2010 roku, z okazji obchodów dnia św. Wawrzyńca prezydent RP Bronisław Komorowski obył pierwsze spotkanie z prezydentem Czech Vaclavem Klausem.

Jedną z większych inwestycji podjętych w obrębie Śnieżki jest budowa wyciągu krzesełkowego na szczyt po stronie czechosłowackiej, którego łączna długość wynosi 3527 metrów, z zachowaniem różnicy 704 metry między krańcowymi stacjami. Jest to również najstarsza tego typu kolejka europejska, stanowiąca inspirację dla projektu wyciągu gondolowego nad Łomniczką, który jednak nie został ostatecznie zrealizowany. Pod koniec XIX powstał również plan budowy kolei zębatej na szczyt, której sprzeciwił się hrabia von Schaffgotsch, blokując wszelką budowę. Ze względu na niepewny stan techniczny wyciągu po stronie czeskiej powstało szereg projektów i różnych koncepcji. Najbardziej ekscentryczną jest z pewnością ta zrodzona w odpowiedzi na polskie Obserwatorium, zakładająca wzniesienie formy w kształcie kuli o średnicy 20 metrów, spełniającej funkcje górnej stacji. Podjęta zostałą jednak decyzja o budowie niewielkiej, dwuosobowej kolejki gondolowej na szczyt, z zachowaniem wszelkich budynków na szczycie, stacji pośredniej, a także rozlokowanych podpór. Zmiana obejmie dolną stację w Pecu, która przeniesiona zostanie za strumień w obszar niewielkiego ronda.

Obecnie na Śnieżce znajduje się pięć budynków, czyli o 3 mniej w porównaniu z początkiem lat 50.
Są to:
-Obserwatorium Meteorologiczne
-Kapliczka Św. Wawrzyńca
-Poczta Czeska
-Czeski punkt Geodezyjny
-górna stacja wyciągu Czeskiego

Niepewny stan techniczny obserwatorium skutkował zrodzeniem się planów wzniesienia nowego, czym zajęto się jednak dopiero w roku 1969. Pierwotny projekt obejmował masywny obiekt zajmujący większość powierzchni Śnieżki, w którym rozlokowane miały być m.in. laboratoria, pracownie, restauracja, hotel oraz hangary do magazynowania ratraków. Zbudowane zostało jednak znacznie zmniejszone obserwatorium, o atrakcyjnej, oryginalnej formie złączonych talerzy autorstwa W. Wawrzyniaka oraz W. Lipińskiego. Prace zakończone zostały w roku 1974 i wymagały zarówno odnowienia drogi dojazdowej, a także poddanie rozbiórce schroniska z roku 1857. Zrodził się w tym czasie również projekt odbudowy starego obserwatorium na terenie Karpacza, jednak nigdy nie doszedł on do skutku. W latach 80 zamknięte zostało schronisko po stronie czechosłowackiej, uniemożliwiając tym samym nocowanie turystów.